Ostrołęcki powiat, stanowi część gubernii Płockiej; ma rozległości mil kwadratowych 58, rzeki znaczniejsze są: Bug, Narew, Broczyk, Rozoga. Jezior w tym powiecie mała znajduje się liczba, leżą one nad Bugiem, Narwią albo między temi dwiema rzekami.

 Ostrołęka, miasto rządowe powiatowe w gubernii Płockiej,   nad  Narwią, wśród okolicy piasczystej i lasem obszernym porosłej, który dotąd nosi nazwi¬sko Ostrołęckiej puszczy, od Warszawy o 151/2 mili odległe.   Osada starożyt¬na wyniesiona na miasto,  przywilejem  księcia  Janusza starszego w r. 1427, w kwitnącym była stanie.    Po wcieleniu Mazowsza do Korony, Ostrołęka zo¬stała starostwem  niegrodowem i przeszła   w dożywotnią  dzierżawę królowej Bony.    Później zostawała w zawiadywaniu tutejszych  starostów,  którzy po¬żytki ze zwierza, barci i ugaju ciągnęli.   Wolno im także było drzewo wszel¬kiego rodzaju ścinać, z wyjątkiem   tego co na barcie  było wyrobione.    Mieli oni tu obszerny   dworzec  starościński  drewniany,  lecz  dziś   nie   istniejący. Opiekowali się tem miastem panujący; Książę Janusz urządził je pierwszy, za¬łożył łaźnią, postrzygalnią i nadał dwa jarmarki.    Konrad, książę mazowiecki, obdarzył  przywilejami  cechy  1502 r.; toż królowa Bona 1552 r.    Przed ro¬kiem 1563 Ostrołęka liczyła 334 domy,   w tym   zaś roku zupełnie  spaliła się; odbudowaną jednakże   prędko została.    Stefan   Batory udarował  swobodami 1578 r., w r. 1616 miała już 230 domów. Zygmunt III zatwierdził jej przy¬wileje 1622 r., podobnież uczynił August III w r. 1745.    Miasto to pamiętne jest w historyi zaszłemi bitwami w r. 1702   pomiędzy Kurpiami  a Szwedami i niemniej   ważną walką stoczoną pod samem miastem w r. 1831.  Kościół parafijalny tutejszy, dawnością swoją, erekcyją samego miasta wyprzedza. Zało¬żył go bowiem w r. 1399 tenże sam Janusz, książę mazowiecki,  lecz budowa jego teraźniejsza, skutkiem późniejszych przerabiali, a zwłaszcza zniżenia da¬chu, dużo została zmienioną.    Ogólny tylko zarys  części kapłańskiej   z goty¬ckich przechował się czasów.    Z tychże czasów zdaje się pochodzić zakrystyja,  wszakże sklepienia na obu tych częściach  są płachtowe, a okna   kołowym łukiem u góry opisane.    Nawa jest późniejsza z sześcioma arkadami,   do ścian bocznych po trzy z każdej strony przypartemi, z których jedne dają wejście da kaplicy Matki Boskiej Różańcowej.    Kościół   ten   był  restaurowany  kosztem parafijan 1641 r. i na nowo poświęcony w r. 1773, a następnie po r. 1831, gdy w skutek bitwy, jaka miała miejsce w tymże roku pod miastem tutejszem, bardzo uszkodzonym został.    Jest jeszcze  w Ostrołęce  kościół  po-bernardyński wybudowany przez Tomasza Gocławskiego, sędziego ziemi Nurskiej w 1665 r. Miasto   liczy    teraz   ogólnej    ludności   3,460,   a   w   tej   chrześcijan   2,330, starozakonnych   1,130; domów   ma   192,  dwa   kościoły.    Władze miejscowe składają: bióro naczelnika powiatu, sąd pokoju, magistrat,  urząd leśny,   magazyn solny,  szpital, stacyja pocztowa,   szkoła elementarna   i   pensyja   żeńska. Jarmarków 6 do roku. Okolice Ostrołęki zamieszkałe są Kurpiami (ob.) ludem dorodnym, w myślistwie i bartnictwie szczególnie zręcznym.